Metacognitie
Hét geheime wapen van leren!
Wat is metacognitie?
Metacognitie is de vaardigheid om je eigen leergedrag te monitoren, te evalueren en bij te sturen, als dat nodig is. Simpel gezegd is metacognitie het nadenken over de manier waarop je leert.
Er zijn een aantal specifieke vaardigheden die belangrijk zijn bij metacognitie, namelijk:
– Taak oriëntatie
– Plannen
– Doelen stellen
– Het monitoren van je uitvoering
– Evalueren
– Reflecteren
Die specifieke vaardigheden zien er in de praktijk bijvoorbeeld zo uit:
– Voor ik aan mijn leerwerk begin, vraag ik me af ‘Waar gaat het over? Wat weet ik al van dit onderwerp? En hoe ga ik deze leerstof aanpakken?
– Als ik een opdracht moet maken, die ik al eens heb gemaakt, vraag ik me af ‘Hoe heb ik dat toen gedaan en was dat een effectieve manier?
– Voordat ik begin met leren, bepaal ik mijn uiteindelijke doel en plan ik de manier waarop ik dat doel wil halen.
– Nadat ik mijn toets heb gemaakt, reflecteer ik op de manier waarop ik heb geleerd en probeer ik mijn leerstijl te verbeteren.
Leerlingen met goede metacognitieve vaardigheden hebben hun leerstijl volledig onder controle en kunnen zichzelf bijsturen als ze merken dat die leerstijl niet tot het gewenste resultaat leidt. Maar metacognitieve vaardigheden zijn niet vanzelfsprekend. Goede voorbeelden in de omgeving van leerlingen, zoals docenten en ouders, dragen heel erg bij aan het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden. Als leerlingen die goede voorbeelden niet uit hun omgeving krijgen, is expliciete training een goede manier om leerlingen de vaardigheden toch bij te brengen. Een combinatie van beide manieren leidt tot het grootste succes.
Metacognitie is de vaardigheid om je eigen leergedrag te monitoren, te evalueren en bij te sturen als dat nodig is. Simpel gezegd is metacognitie het nadenken over de manier waarop je leert.
Er zijn een aantal specifieke vaardigheden die belangrijk zijn bij metacognitie, namelijk:
– Taak oriëntatie
– Plannen
– Doelen stellen
– Het monitoren van je uitvoering
– Evalueren
– Reflecteren
Die specifieke vaardigheden zien er in de praktijk bijvoorbeeld zo uit:
– Voor ik aan mijn leerwerk begin, vraag ik me af ‘Waar gaat het over? Wat weet ik al van dit onderwerp? En hoe ga ik deze leerstof aanpakken?
– Als ik een opdracht moet maken, die ik al eens heb gemaakt, vraag ik me af ‘Hoe heb ik dat toen gedaan en was dat een effectieve manier?
– Voordat ik begin met leren, bepaal ik mijn uiteindelijke doel en plan ik de manier waarop ik dat doel wil halen.
– Nadat ik mijn toets heb gemaakt, reflecteer ik op de manier waarop ik heb geleerd en probeer ik mijn leerstijl te verbeteren.
Leerlingen met goede metacognitieve vaardigheden hebben hun leerstijl volledig onder controle en kunnen zichzelf bijsturen als ze merken dat die leerstijl niet tot het gewenste resultaat leidt. Maar metacognitieve vaardigheden zijn niet vanzelfsprekend. Goede voorbeelden in de omgeving van leerlingen, zoals docenten en ouders, dragen heel erg bij aan het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden. Als leerlingen die goede voorbeelden niet uit hun omgeving krijgen, is expliciete training een goede manier om leerlingen die vaardigheden toch bij te brengen. Een combinatie van beide manieren leidt tot het grootste succes.
Wanneer worden metacognitieve vaardigheden ontwikkeld?
Vanaf 8 jaar beginnen kinderen metacognitieve vaardigheden te ontwikkelen. Tot hun 13e à 14e zijn die vaardigheden vooral taakafhankelijk. Met andere woorden, sommige leerlingen passen meer metacognitieve vaardigheden toe tijdens het lezen van geschiedenis teksten, dan tijdens het leren voor Engels.
Vanaf 13/14 jaar worden de vaardigheden veel meer algemeen van aard en passen leerlingen ze dus meer bij alle leertaken toe. Vanaf dat moment wordt de potentie van leerlingen daardoor ook veel en veel groter. Metacognitieve vaardigheden bepalen namelijk voor ongeveer 40% het leerresultaat. Dat is meer dan intelligentie, motivatie en andere factoren, zoals de sociaaleconomische achtergrond van de leerling. Daarom is het dus ontzettend belangrijk dat leerlingen hun metacognitieve vaardigheden zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen.
Invloed van metacognitie op leerprestaties
Zoals we hierboven al hebben benoemd, is metacognitie voor 40% verantwoordelijk voor het resultaat dat leerlingen behalen op toetsen. Daarmee heeft het de grootste invloed van alle factoren. Het voordeel is dat metacognitieve vaardigheden aangeleerd en verbeterd kunnen worden door expliciete training en instructies. Met als gevolg dat de leerprestaties dus verhoogd worden.
Maar hoe doe je dat?
Onderzoek van Veenman (2013) heeft uitgewezen dat het trainen van metacognitieve vaardigheden uit 3 componenten bestaat:
Ten eerste moeten de metacognitieve vaardigheden worden verwerkt in een leertaak om succesvol te zijn. Op die manier wordt het voor leerlingen namelijk duidelijk wat ze wanneer en hoe moeten doen én waarom ze dat moeten doen. De zogenaamde wat, wanneer, waarom & hoe regel van Veenman (www&h-regel).
Ten tweede moeten leerlingen weten wat het nut van metacognitieve vaardigheden is. Ze moeten expliciete redenen te horen krijgen, over het effect dat metacognitieve vaardigheden op hun schooltijd kan hebben. Voorbeelden van die redenen zijn bijvoorbeeld tijdwinst, hogere cijfers en minder fouten.
Ten derde en laatste moeten de metacognitieve instructies over langere periode gegeven worden, zodat de vaardigheden er bij leerlingen in worden geslepen. Want zoals herhalen heel belangrijk is tijdens het leren voor toetsen, is herhalen in dit geval ook essentieel.
Learning is Power
In onze cursus Learning is Power, behandelen we (onder andere) metacognitieve vaardigheden. Met name plannen, doelen stellen, oriëntatie, evaluatie en continue ontwikkeling van de leerstijl staan centraal.
Het is belangrijk om leerlingen expliciete uitleg te geven over de vaardigheden die ze onder de knie moeten krijgen. Natuurlijk zijn we ons ervan bewust dat expliciete uitleg niet op zich mag staan in het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden. Daarom zijn we er bij scholen onder andere van afhankelijk dat docenten hun eigen metacognitieve vaardigheden kunnen verwoorden en bij leerlingen kunnen filteren welke metacognitieve vaardigheden ze al onder de knie hebben en welke vaardigheden doorontwikkeld moeten worden.
Daarnaast is het, zoals hierboven besproken, belangrijk dat de metacognitieve vaardigheden geïntegreerd worden in de leertaken. Op die manier krijgen leerlingen die www&h-regel namelijk zo goed mogelijk onder de knie.
Onze cursus draagt heel erg bij aan de ontwikkeling van metacognitieve vaardigheden, maar door een meer holistische aanpak op scholen, kunnen we leerlingen samen alle handvatten aanreiken om die vaardigheden zo goed mogelijk te ontwikkelen.
Bewijs
We hebben eerder in dit artikel al besproken dat metacognitieve vaardigheden voor 40% bijdragen aan het leerresultaat van leerlingen. Dat is zoals gezegd de grootste bijdrage van alle componenten tijdens het leren.
Daarnaast is er ook nog eens heel erg veel bewijs voor het feit dat die vaardigheden zo’n grote invloed hebben op het leerresultaat. Vele onderzoeken hebben uitgewezen dat metacognitie ontzettend belangrijk is voor leerlingen én dat je die metacognitieve vaardigheden ook nog eens heel goed kunt trainen.
In het Nationaal Programma Onderwijs worden metacognitie en zelfregulerend leren zelfs vernoemd als grootste impact op de leervaardigheid van leerlingen. https://www.nponderwijs.nl/po-en-vo/aan-de-slag/menukaart kijk onder sectie D, bij ‘metacognitie en zelfregulerend leren’ naar het bewijs en het effect.
Mooi bijkomend voordeel is dat de cursus Learning is Power heel goed verantwoord en dus gesubsidieerd kan worden door het NPO. Daardoor kun je het als school ‘gratis’ aanschaffen. Natuurlijk onder de interventie ‘metacognitie en zelfregulerend leren’, maar ook onder interventie ‘uitbreiding onderwijs’.